Іван Піліпавіч – скульптар і мастак, які стварыў не тое, што сваю школу разьбы па дрэве – ён стварыў свой стыль. І гэта робіць яго ўнікальным. Ён – адзіны майстар, хто выразае ўсе свае скульптуры выключна сякерай. Іх у майстара даволі шмат, а адну з іх не так даўно Івану Піліпавічу падарыў асабіста Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка.
Кожны раз, праязджаючы побач з сядзібай народнага майстара, спыняюся, дастаю фотаапарат і раблю здымкі. Здавалася б – адна і тая ж сцэна, але атрымліваецца заўсёды па-рознаму. То святло адаб’ецца па-іншаму, то надвор’е ўвогуле будзе «нялётным»… Але тое, што ўсвядоміў нарэшце – энергетыка моцная ідзе ад скульптур. Таму што ён укладае ў кожную з іх сваю душу, часцінку сябе.
Апошняя наша сустрэча адбылася тыдні два таму – з сям’ёй наведвалі дзеда Івана Міхайлавіча Мікуліча ў суседніх Аздамічах. Па дарозе дадому вырашылі па традыцыі сфатаграфавацца. А тут і сам гаспадар выйшаў. Павіталіся. Знаёмыя не адзін год.
Добры дзень, Іван Піліпавіч, – павітаўся я. – А мы тут фотасесію вырашылі правесці.
О, Аляксандр, прывітанне, – паздароўкаўся Іван Піліпавіч. – Мабыць у дзеда Туліка былі (так па-мясцоваму клічуць нашага дзеда, які доўгі час плёў кошыкі, скрынкі, венікі і шмат іншага)? Заходзь, калі ласка. Ды і дзявок сваіх бяры з сабою. Пакажу што-небудзь цікавае. Я трыху запэцкаўся – рыхтую падстаўкі пад скульптуры да выставы. Не звяртайце ўвагі.
Нягледзячы на адсутнасць вольнага часу, адмовіць Івану Піліпавічу мы не маглі маральна. Справы пачакаюць. Тым болей, што раней у двары быў толькі я адзін. Ды і калі табе правядуць асабістую экскурсію па майстэрні?
Усе мы пераважна ведаем Івана Супрунчыка, як самабытнага разбяра па дрэве. А вось яго малюнкі заслугоўваюць ўвагі не менш. Яны візуальна зразумелыя нават дзіцяці – бусел, бабуля, дрэва… Звычайныя прадметы, якія мы ўсе добра ведаем. Але вось сэнс гэтага ўзаемадзеяння становіцца даступным не кожнаму. Ды і прыходзіць гэтае разуменне і «чытанне» малюнкаў з узростам. Відаць, каб зразумець творчасць мастака, трэба і свайго вопыту жыццёвага набыць. І што вылучае малюнкі Івана Піліпавіча – гэта тое, што выконвае ён іх пераважна на звычайных шпалерах, абрамляе простай рамай, а замест фабрычнай куплёнай фарбы выкарыстоўвае прыродныя матэрыялы.
Малюнак раптоўна ўзнікае ў думках, нараджаецца з успамінаў ці наадварот, гледзячы ў будучыню, – гаворыць Іван Піліпавіч. – І што першае трапілася пад руку – на тым і малюю. І так атрымліваецца, што часцей асновай і становяцца шпалеры. А фарбы? Сажа, гліна, драўніна – чым не фарбы?
Сказаць, што пасля невялічкай экскурсіі мы засталіся пад вялікімі ўражаннямі – не сказаць нічога. Іван Піліпавіч паказаў свае майстэрні – летнюю і зімовую, пераабсталяваны хатні музей, дзе раней была хатняя жывёла, а таксама некалькі рэдкіх экспанатаў, сярод якіх быў бронзавы прас. Я не спецыяліст у антыкварыяце, але на выгляд таму прасу не менш за 200 гадоў.
Цікава, з якой эпохі гэты прас, – пытаюся я і бяру ў руку, каб адчуць яго вагу. – Здаецца, не менш за 2-3 кілаграмы. Адкуль ён у Вас?
Ды я ўжо і не памятаю як ён з’явіўся ў маёй калекцыі, – адказвае Іван Піліпавіч. – Ты ж бачыў, колькі экспанатаў паўсюль. Усяго і не пералічыць. Мабыць, у першыя гады я яшчэ вёў падлік, але потым перастаў гэта рабіць. А што да гэтага праса, то не вельмі даўно прыязджалі да мяне ў госці нейкія навукоўцы і прыйшлі да высновы, што падобныя прасы былі ў гады жыцця Льва Мікалаевіча Талстога. Хто ведае, мо, гэтым прасам яму кашулю прасавалі!?
Іван Піліпавіч распавядае павольна, па-простаму, на мясцовым дыялекце. Як гавораць у нас на Палессі. Але кожнае яго слова – быццам страла: чапляе і застаецца ў памяці. Аб узнагародах і званнях успамінаць не любіць. Вядома ж, кажа, прыемна, але і без іх ён усё роўна кожную раніцу пачынаў бы з працы ў сваёй майстэрні.
– Як мяне людзі знайшлі? Дык я ж ніколі не хаваўся, – усміхаецца майстра. – Я ўсё жыццё тут. І толькі цяпер, відаць, прыйшоў час, калі сталі глядзець не на бляск, а на сэнс.
У майстэрні пахне дзяцінствам. Драўляная стружка з-пад сякеры скручана, як першыя дзіцячыя падстрыжаныя кучары. На паліцах – фігуркі людзей і вобразы святых. Усё жывое, напоўненае філасофскім сэнсам і жыццёвым вопытам аўтара. На сценах і самаробных мальбертах – карціны, кожная з якіх можа быць сюжэтам для асобнага аповеду…
Аднак вядомы ён не толькі тым, што стварае скульптуры з дрэва сякерай і піша філасофскія карціны. Яго намаганнямі ў Цераблічах быў створаны адзін з самых незвычайных музеяў – Музей народнага мастацтва і побыту, дзе Іванам Піліпавічам за многія гады сабраны прадметы старога вясковага побыту Палесся. У 2001-м годзе майстар быў удастоены спецыяльнай прэміі Прэзідэнта «За духоўнае адраджэнне». У 2009-м годзе за вялікі асабісты ўклад у захаванне гісторыка-культурнай спадчыны яму прысвоена званне «Ганаровы грамадзянін Столінскага раёна». У 2014-м годзе рашэннем аргкамітэта фестывалю этнакультурных традыцый «Кліч Палесся» яму прысвоена званне «Ганаровы паляшук».
А літаральна тыдзень таму, 26 чэрвеня, на пасяджэнні Беларускага рэспубліканскага навукова-метадычнага савета элементу «Практыкі захавання традыцыйнай культуры праз творчасць Івана Супрунчыка» прысвоены статус гісторыка-культурнай каштоўнасці! А гэта дарагога каштуе!
На развітанне Іван Піліпавіч падарыў на памяць невялічкую статуэтку з выявай Ісуса Хрыста.
Няхай фігурка прыносіць толькі радасць і шчасце! – сказаў майстар.
Вялікі дзякуй, будзем берагчы.
P. S. Ад сябе дадам. Калі вы не былі ў Музеі драўлянай скульптуры ў Цераблічах і не размаўлялі з Іванам Супрунчыкам, то гэта значыць, што сапраўднага Палесся вы не бачылі. Таму не адкладвайце гэта «ў скрыню», а вандруйце сёння!
Аляксандр НІКІФАРЭНКА
Фота аўтара
