Калі раптам апаноўвае смутак, што гады бягуць без аглядкі, лёс дорыць мне цікавыя сустрэчы з мясцовымі доўгажыхарамі. Адным з іх з’яўляецца 90-гадовы юбіляр з вёскі Талмачава Цярэнцій Іванавіч Ярмакевіч. У свае гады здзіўляе юбіляр жывасцю і ясным розумам. А колькі цікавых і патрэбных парад даў ён маладому пакаленню!
Адзіны сын
Нарадзіўся Цярэнцій Іванавіч 3-га ліпеня 1931 года. І быў адзіным сынам у сям’і. Бацька прыйшоў, як кажуць, у прымакі з вёскі Сямігосцічы, таму і прозвішча ў яго такое – не зусім звыклае для Талмачава. Дзяцей было ў сям’і больш, але яны памерлі ў маленстве. І для бацькі Цярэнцій быў адзіным памочнікам. Да вайны трымалі вялікую гаспадарку: некалькі кароў, гусей, свіней, пара коней, чатыры гектары зямлі. Яшчэ дзіцём навучыўся касіць, араць, цяслярскай і іншай рабоце. Зараз у гэтыя гады хлопцы – яшчэ падлеткі, а тады ён быў сапраўдным мужчынам і да свайго паўналецця ўжо зай-здросным жаніхом.
Стаць дарослым прымусіла вайна. Паспеў толькі першы клас польскай школы скончыць. А потым давялося капаць акопы разам з такімі ж падлеткамі. Немцы прымушалі працаваць. «А куды мы дзенемся, калі яны з аўтаматамі, – успамінае юбіляр. – За сям’ю страшна было, таму мусілі рабіць усё, што загадвалі. Многа ў нас мужчын пайшло на фронт ужо пасля вызвалення Беларусі. Удоў многа засталося, зусім маладых жанчын з дзецьмі на руках. Ім потым усе дапамагалі. Вайна быццам той смерч прамчалася над нашай вёскай».
Сям’я
– Я з малых гадоў наведваў царкву. У Талмачаве яе не было, таму ішоў у Аздамічы, да якой прыпісана наша вёска. Там аднойчы заўважыў прыгожую дзяўчыну Настассю. Адзін раз пабачыліся, другі. А на трэці бяру гармонік і іду ў Цераблічы, адкуль яна родам. Я вельмі любіў граць на гармоніку, дзядзька, Царства яму Нябеснае, навучыў. Зайшоў да родных яе і прызнаўся, што пакахаў. Настасся маці сваю нават не памятае. Бацьку яе, дзякаваць Богу, спадабаўся, даверыў мне сваю дачку. Мне было 18 гадоў на той момант, яна на год старэйшая. Пажаніліся мы ў 1949 годзе, да мяне прыйшла жыць. Маці мая ўжо слабая была, амаль нічога не бачыла, а гаспадыня патрэбна была. А гаспадыня Настасся была тая, што трэба. Усё ўмела, да ўсяго яе рукі былі здольныя. Вельмі добрая была, мы з ёй у згодзе 65 гадоў пражылі. Пяцёра дзяцей у нас нарадзілася: дзве дачкі і тры сыны яна мне падарыла. Ніколі не сварыліся, заўсёды слухалі адзін аднаго. Гэта зараз, чуць што, адразу разыходзяцца. Ніяк маладыя не ўмеюць жыць, не хочуць пакарацца адзін аднаму. З кожным можна ўжыцца, калі такі намер ёсць. Нездарма ёсць прымаўка: вочы бачылі, што бралі. Каханне ж пачынаецца з павагі, з даверу. Няма маёй гаспадыні ўжо сёмы год. Слабая яна была ў апошні час. Сам даглядаў яе, бо ў дзяцей свае сем’і, свае клопаты. І кахаў да апошняга. Сумую без яе…
Ездавы
– Я ўсё жыццё працаваў ездавым, 42 гады стажу маю. Калі пачалі стварацца калгасы, многія жыхары былі супраць, бо не хацелі дзяліцца тым, што мелі. У нашай сям’і пытанне не стаяла, трэба – значыць трэба. Мы ўсё рабілі на конях: аралі, сена нарыхтоўвалі, будаўнічыя матэрыялы перавозілі. Дружная ў нас была кампанія. Я нават за Прыпяццю ў Сямігосцічах сена касіў. Жартаваў тагачасны старшыня, што, маўляў, на радзіму вярнуўся. У мяне там, дарэчы, сябра ёсць Міхаіл Пінчук, Бомбачка яго мянушка. Вось, тэлефанаваў, віншаваў мяне з днём нараджэння. Прасіў дапамагчы сена касіць. Малайчына, яшчэ каня трымае. Можа і сустрэнемся яшчэ калі. Мы былі зусім іншыя, чым сённяшняя моладзь. Нам работа за шчасце была. Мы працавалі з радасцю. Памятаю, прывяжу свайго каня на Вялікім грудзе, а сам касіць іду на цэлы дзень. І з кожным узмахам касы весялей і весялей. Значыць, не застанецца гаспадарка без сена, а каровы малака дадуць. А як спявалі раней! Гэта зараз толькі сабакі брэшуць, а раней песня за песняй. Я мог цэлую ноч на гармоніку сваім граць, а далей, не заплюшчыўшы вока, запрагчы каня і на работу. Весела было…
Свой дом
– Дом я будаваў сам і ўпэўнены, што гэта задача любога мужчыны. З дрэва ён быў, гэта потым цэглай яго абліцаваў. А так усё сваімі рукамі. І гаражы ў мяне ёсць два. У адным з іх мой верны жалезны конь стаіць «Иж Юпитер». Праўда, ужо не на хаду, але прадаваць не дазваляю. А колькі мы з ім праехалі кіламетраў, нават не палічыць. І лазня ў мяне ёсць. У нашым доме і ў армію праводзілі, і вяселлі дзяцей гулялі. Ды яшчэ як гулялі, па тры дні за сталамі сядзелі. Паспяваць у кампаніі любіў, з мужчынамі старэйшымі пагутарыць. Мы ж адкуль вучыліся? Ад нашых продкаў. Зараз інтэрнэт гэта робіць, а мы мудрасць дзядоў нашых пераймалі…
Сакрэт даўгалецця
– Ніколі не любіў сядзець без справы. Вось толькі некалькі гадоў, як перастаў карову і свіней трымаць. Калі жонку страціў, тады цяжка стала. Але я і зараз многа рухаюся, днём не прылягу. Прайдуся па сваім садзе, пагляджу, дзе што трэба зрабіць. Унукам сваім загадваю. Яны ў мяне залатыя, да мяне часта забягаюць. Пагавораць са мной, парады спытаюць. Мне прыемна, што я ў іх галоўны. Дочкі побач жывуць, па некалькі разоў на дзень спраўляюцца пра маё самаадчуванне. Карацей кажучы, добра, што дзеці побач жывуць. Гэта шчасце…
Вера ў Бога
– У Бога трэба верыць. Бо толькі ён мае сілу і ўсё бачыць. Гэта мая парада. Я быў рады, калі ў нашым Талмачаве пачалі будаваць сваю царкву. Сам дапамагаў. Званаром служыў, яшчэ на святую Тройцу званіў. Зараз ужо заслабеў. Залезці на званіцу – залезу, а назад – ужо праблема. Бог дапамагае людзям перажыць гора. Ведаеце, мне не страшна памерці. Я ўдзячны Богу за сваё жыццё. Не хварэў моцна, у бальніцах не ляжаў, нікому не надакучваў. Анёл-ахоўнік у мяне моцны. І зараз што свята ці нядзеля, то я ў царкве. Добра там маёй душы…
Пакуль размаўлялі з Цярэнціем Іванавічам, прагуляліся па яго агародзе і садзе. Яблыні, грушы, клёны, бярозы, вішні – усё расце на падворку. Мае пяцёра дзяцей, 16 унукаў і 21 праўнука. Ці ж не гэта самы галоўны ўраджай для 90-гадовага юбіляра?
Цудоўна выглядае мой суразмоўца, каб не сурочыць. Зычу здароўя яму, а ён на развітанне дадае: «Ужо ведаеце, дзе жыву. Маеце час – заязджайце». «Дзякую», – кажу на развітанне.
Ганна
МЕЛЬНІК
Фота
аўтара
